CaobanlongVN.com

bí quyết vững vàng tâm lý khi mang thai và sau sinh

Cách chuẩn bị tâm lý cho phụ nữ mang thai trước và sau khi sinh

Ôi giời ơi, làm mẹ! Nghe vừa thiêng liêng, vừa hạnh phúc, nhưng đôi khi cũng thấy “run run” phải không các mẹ bầu, hay những người sắp sửa lên chức? Cái hành trình 9 tháng 10 ngày “thai nghén” không chỉ là chuyện cái bụng lớn dần, mà còn là cả một cuộc “lột xác” về tâm hồn nữa đấy ạ. Rồi sau khi “vượt cạn” thành công, lại là những ngày tháng bỡ ngỡ với thành viên mới, trăm thứ phải học, trăm thứ phải lo. Chính vì thế, cái chuyện cách chuẩn bị tâm lý cho phụ nữ mang thai trước và sau khi sinh nó quan trọng lắm, quan trọng chẳng kém gì việc chuẩn bị tã bỉm hay quần áo cho con đâu.

Cứ ngỡ chỉ cần ăn uống đủ chất, đi khám thai định kỳ là xong. Nhưng các chuyên gia y tế giờ đây nhấn mạnh rất nhiều về “sức khỏe tâm thần thai sản” – một cái tên nghe có vẻ “học thuật”, nhưng thực chất lại là nói về cảm xúc, suy nghĩ, những lo lắng, vui buồn của người mẹ trong suốt hành trình mang thai và sau sinh. Cái này mà không chuẩn bị kỹ càng, thì mẹ dễ bị “ngợp”, bị căng thẳng, lo âu, thậm chí là rơi vào trầm cảm. Mà mẹ không vui, không khỏe, thì làm sao em bé vui, khỏe được, phải không nào? Gia đình cũng vì thế mà ít tiếng cười hơn đi.

Vậy thì, làm sao để chuẩn bị tâm lý cho hành trình làm mẹ này một cách tốt nhất đây? Không phải chuyện “đao to búa lớn” gì đâu, nó là những điều nhỏ nhặt, gần gũi, ai cũng có thể làm được, miễn là có sự quan tâm và chủ động. Cùng nhau “mổ xẻ” vấn đề này nhé, xem chúng ta cần bỏ túi những bí kíp gì.

Những điểm chính cần ghi nhớ:

  • Chuẩn bị tâm lý quan trọng ngang với chuẩn bị vật chất cho bé.
  • Sức khỏe tâm thần thai sản là yếu tố then chốt, cần được quan tâm đúng mực.
  • Giai đoạn trước sinh là lúc học hỏi kiến thức, làm quen với cảm xúc và xây dựng mạng lưới hỗ trợ.
  • Giai đoạn sau sinh cần nhận diện sớm các vấn đề tâm lý như “Baby Blues” và Trầm cảm sau sinh, ưu tiên nghỉ ngơi và tìm kiếm sự giúp đỡ.
  • Vai trò của người bạn đời, gia đình và cán bộ y tế là vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ mẹ.

Mục lục

Chuẩn bị tâm lý cho phụ nữ mang thai TRƯỚC KHI SINH: “Đi học” làm mẹ!

Thời gian mang thai là lúc chúng ta có cơ hội “chạy đà” cho vai trò mới. Cái bụng mỗi ngày một lớn, em bé trong bụng mỗi ngày một đạp khỏe hơn như lời nhắc nhở: “Sắp rồi mẹ ơi!”. Đây là lúc cần trang bị kiến thức và tâm thế sẵn sàng.

1. Học, học nữa, học mãi (về chuyện mang bầu và sinh con):

Đừng ngại làm “học sinh” lại các mẹ nhé. Cái sự lo lắng lớn nhất thường đến từ việc mình không biết gì về những gì sắp xảy ra. Càng hiểu rõ, càng bớt sợ.

  • Hiểu về cơ thể mình: Ốm nghén khó chịu thế nào? Sao cứ buồn ngủ mãi? Sao da lại nổi mụn/nám? Sao chân lại sưng vù? Tăng bao nhiêu cân là đủ? Rạn da có tránh được không?… Nắm được những thay đổi bình thường của cơ thể giúp mẹ không bị “hốt hoảng” khi nó xảy ra.
  • Hiểu về em bé trong bụng: Tháng này con lớn đến đâu? Tay chân con phát triển chưa? Khi nào con bắt đầu nghe thấy tiếng mẹ? Con đạp thế này là bình thường hay bất thường?… Theo dõi sự phát triển của con giúp mẹ cảm thấy gắn kết hơn, bớt lo lắng về sức khỏe con.
  • Hiểu về cuộc “vượt cạn”: Dấu hiệu chuyển dạ là gì? Đẻ thường đau ra sao? Đẻ mổ thế nào? Có những phương pháp giảm đau nào? Vào viện cần mang theo những gì? Ai sẽ được vào phòng sinh cùng mình?… Chuẩn bị sẵn sàng cho ngày này, biết mình sẽ trải qua những gì, dù vẫn hồi hộp nhưng sẽ tự tin hơn rất nhiều. Cứ hình dung như mình sắp đi thi ấy, ôn bài kỹ thì bớt run đúng không nào?
  • Hiểu về chăm sóc em bé sơ sinh: Em bé mới sinh “mỏng manh” lắm, chăm sóc thế nào đây? Cho bú ra sao? Thay tã bẩn như thế nào? Tắm cho con liệu có làm con lạnh? Khi nào thì cần cho con đi khám?… Học trước những kỹ năng cơ bản này giúp mẹ hình dung được công việc sau sinh, bớt bỡ ngỡ và cảm thấy tự tin hơn.
  • Tìm thông tin ở đâu đáng tin cậy? Giờ mạng mẽo nhiều thông tin lắm, nhưng phải chọn lọc các mẹ nhé. Tốt nhất là tham gia các lớp học tiền sản ở bệnh viện (thường có ở Vinmec, Từ Dũ, Bệnh viện Phụ sản Trung ương…), đọc sách do bác sĩ viết, hoặc tìm hiểu trên các trang web của bệnh viện uy tín, các tổ chức y tế thế giới như WHO hay Mayo Clinic. Những trang báo sức khỏe lớn như VNExpress Sức khỏe cũng thường có các bài viết phỏng vấn chuyên gia rất hữu ích. Tránh tin vào những lời đồn thổi không có căn cứ nha.

2. Làm bạn với cảm xúc và “đánh bay” căng thẳng:

Mang thai là thời kỳ nội tiết tố “nhảy múa”, cảm xúc cũng vì thế mà “thăng trầm” khó lường. Lúc vui vẻ hân hoan, lúc lại lo lắng không tên, dễ cáu gắt, dễ tủi thân… Điều này hoàn toàn bình thường. Quan trọng là mình nhận diện được nó và tìm cách “đối phó” lành mạnh.

  • Đừng giấu cảm xúc: Buồn thì khóc, vui thì cười, lo thì nói ra. Đừng cố tỏ ra mình mạnh mẽ. Hãy cho phép bản thân trải qua mọi cung bậc cảm xúc.
  • Tìm cách thư giãn: Có vô vàn cách để xả stress: ngồi thiền vài phút mỗi ngày, tập yoga nhẹ nhàng cho bà bầu (có nhiều bài hướng dẫn trên mạng hoặc các lớp chuyên biệt), hít thở thật sâu (rất tốt cho cả mẹ và bé), nghe nhạc du dương, đọc một cuốn sách hay, đi dạo bộ ở công viên, hay đơn giản chỉ là nằm dài nghỉ ngơi…
  • Ngủ là “liều thuốc tiên”: Cố gắng ngủ đủ 7-9 tiếng mỗi đêm. Thiếu ngủ làm trầm trọng thêm mọi lo lắng và mệt mỏi đấy.
  • Ăn uống ngon miệng và lành mạnh: Một chế độ ăn cân bằng, đủ dinh dưỡng không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng tích cực đến tâm trạng. Đừng kiêng khem quá đáng hay ăn uống vô tội vạ nhé.
  • Vận động nhẹ nhàng: Đi bộ, bơi lội (nếu được), hoặc các bài tập thể dục dành riêng cho bà bầu giúp cơ thể dẻo dai, khỏe khoắn, tuần hoàn máu tốt và giải phóng endorphin – hormone giúp chúng ta cảm thấy hạnh phúc.

3. Xây dựng “đội quân” hỗ trợ hùng hậu:

Bạn không hề đơn độc trong hành trình này! Hãy tận dụng và xây dựng mạng lưới hỗ trợ cho mình.

  • Người bạn đời là “đồng đội” số 1: Chia sẻ mọi điều với chồng: từ những lo lắng nhỏ nhất đến những kỳ vọng lớn lao. Cùng nhau đi khám thai, cùng nhau tham gia lớp tiền sản, cùng nhau chuẩn bị đồ đạc cho con. Sự đồng hành của chồng là nguồn động viên vô giá.
  • Gia đình và bạn bè: Kể chuyện với mẹ đẻ, mẹ chồng, chị em gái, bạn thân… Những người đi trước có kinh nghiệm sẽ cho bạn lời khuyên hữu ích. Đừng ngại nhờ giúp đỡ khi cần, dù chỉ là một bữa cơm hay ai đó ngồi nghe bạn than thở.
  • Kết nối với “đồng minh”: Tham gia các nhóm bà bầu trên mạng xã hội hoặc ở khu bạn sống. Chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi từ những người cùng cảnh ngộ giúp bạn cảm thấy không đơn độc và có thêm những người bạn mới hiểu mình.
  • Tìm đến chuyên gia khi cần: Nếu cảm thấy lo lắng, buồn bã, mất ngủ kéo dài, không thể kiểm soát cảm xúc, hoặc có những suy nghĩ tiêu cực, đừng chần chừ tìm đến bác sĩ sản khoa hoặc chuyên gia tâm lý. Sức khỏe tinh thần cũng cần được chăm sóc như sức khỏe thể chất vậy. Hỏi bác sĩ “Em thấy lo lắng quá, có cần gặp chuyên gia tâm lý không ạ?” là một câu hỏi rất thông minh và dũng cảm.

4. Lên “kế hoạch tác chiến” cho ngày sinh (nhưng nhớ linh hoạt):

Thảo luận với bác sĩ về những mong muốn của bạn cho cuộc sinh nở: Bạn muốn đẻ thường hay đẻ mổ? Có muốn dùng thuốc giảm đau không? Ai sẽ là người ở bên bạn trong phòng sinh?… Việc có một kế hoạch giúp bạn cảm thấy chủ động hơn. Tuy nhiên, hãy chuẩn bị tinh thần rằng mọi thứ có thể không diễn ra đúng 100% theo kế hoạch. Yếu tố bất ngờ luôn có thể xảy ra, và quan trọng nhất là sự an toàn của cả mẹ và bé. Hãy tin tưởng vào đội ngũ y bác sĩ.

5. “Sắm sửa” và “lên ngân sách”:

Việc chuẩn bị tã bỉm, quần áo, cũi, nôi… cho bé, hay đồ dùng cho mẹ sau sinh (như băng vệ sinh chuyên dụng, quần lót giấy…) cũng là một cách chuẩn bị tâm lý. Nhìn những món đồ nhỏ xinh, bạn sẽ cảm thấy háo hức chờ đón con hơn. Song song đó, việc lên kế hoạch tài chính cho chi phí sinh nở và nuôi con cũng giúp bạn bớt lo lắng về gánh nặng kinh tế sau này. Biết rõ mình cần gì, bao nhiêu tiền, sẽ giúp mọi thứ gọn gàng và bớt căng thẳng hơn.

Chuẩn bị tâm lý cho phụ nữ SAU KHI SINH: “Bước vào đời” mẹ bỉm sữa!

Đây là giai đoạn “thử lửa” thực sự. Em bé đã ra đời, niềm hạnh phúc ngập tràn nhưng cũng đi kèm với sự mệt mỏi, thiếu ngủ, bỡ ngỡ và những trách nhiệm mới toanh. Cái “sốc” về tâm lý sau sinh là có thật đấy nhé.

1. Biết về “Baby Blues” và “Trầm cảm sau sinh”: “Nhận diện kẻ thù” (hoặc “người bạn” tạm thời):

Ngay sau sinh, cơ thể người mẹ trải qua sự thay đổi nội tiết tố đột ngột, cộng thêm mệt mỏi do quá trình sinh nở và thiếu ngủ. Điều này dễ dẫn đến:

  • “Baby Blues” (buồn bã sau sinh): Cái này phổ biến lắm, cứ 10 mẹ thì có đến 5-8 mẹ gặp phải. Thường xuất hiện vài ngày sau sinh, kéo dài khoảng 2 tuần. Biểu hiện là cảm xúc dễ thay đổi, đang vui bỗng dưng thấy buồn, dễ khóc vì những chuyện nhỏ nhặt, lo âu vu vơ, khó ngủ dù rất mệt. “Baby Blues” thường tự hết khi cơ thể mẹ dần ổn định và mẹ quen với nhịp sống mới. Nó giống như một cơn “cảm xúc” thoáng qua thôi.
  • Trầm cảm sau sinh (Postpartum Depression – PPD): Cái này nghiêm trọng hơn “baby blues” nhiều. Nó ảnh hưởng khoảng 10-15% phụ nữ. Các triệu chứng kéo dài hơn 2 tuần, không tự hết, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng chăm sóc bản thân, em bé và cuộc sống hàng ngày. Biểu hiện là buồn bã sâu sắc, cảm thấy vô vọng, mất hết hứng thú với mọi thứ (kể cả với con mình – đây là dấu hiệu đáng báo động), mất ngủ hoặc ngủ li bì, ăn quá nhiều hoặc quá ít, cảm thấy bản thân vô dụng, tội lỗi, thậm chí có những suy nghĩ đáng sợ về việc tự làm hại bản thân hoặc làm hại em bé. Nếu gặp những dấu hiệu này, phải tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp ngay lập tức nhé! Đừng chần chừ, đừng giấu giếm.

2. “Ưu tiên số 1”: Nghỉ ngơi và hồi phục:

Cơ thể vừa trải qua một cuộc “vượt cạn” vất vả, cần thời gian để hồi phục.

  • Ngủ “bất chấp”: “Ngủ khi bé ngủ” – câu thần chú của mọi bà mẹ bỉm sữa. Dù chỉ là những giấc ngủ ngắn 15-30 phút, cũng hãy cố gắng chợp mắt bất cứ khi nào con ngủ. Thiếu ngủ là “kẻ thù” lớn nhất của sức khỏe tinh thần sau sinh.
  • “Tạm gác” việc nhà: Đừng cố gắng chứng tỏ mình là “siêu nhân” ôm đồm hết mọi việc. Nhà cửa có thể hơi bừa một chút cũng không sao. Hãy để chồng, người thân giúp đỡ việc nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa.
  • Chăm sóc bản thân: Tiếp tục ăn uống đủ chất, uống nhiều nước, đặc biệt là nếu cho con bú. Nghỉ ngơi đầy đủ giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục vết thương (dù là vết mổ hay tầng sinh môn).

3. “Gọi hội” và “chia sẻ”:

Đây không phải là lúc để “khép mình”. Hãy mở lòng và tìm kiếm sự giúp đỡ.

  • Đừng ngại nhờ vả: Bạn không phải làm điều này một mình. Chồng, ông bà, anh chị em, bạn bè… Ai có thể giúp được gì, hãy thẳng thắn nhờ vả. Nhờ trông bé một lát để bạn đi tắm/ăn cơm, nhờ nấu hộ bữa ăn, nhờ đi chợ… Mọi sự giúp đỡ nhỏ nhoi lúc này đều là vô giá.
  • Kết nối xã hội: Đừng tự cô lập mình trong bốn bức tường với em bé. Thỉnh thoảng hãy gọi điện, nhắn tin cho bạn bè. Nếu có thể, hãy đi dạo nhẹ nhàng cùng con, gặp gỡ những bà mẹ khác. Chia sẻ những khó khăn, bỡ ngỡ với người đồng cảnh ngộ giúp bạn thấy mình không đơn độc. Tham gia các nhóm hỗ trợ mẹ bỉm sữa.
  • Thẳng thắn với chồng: Nói cho chồng biết bạn đang cảm thấy thế nào, bạn mệt mỏi ra sao, bạn cần gì ở anh ấy. Trầm cảm sau sinh không phải là lỗi của bạn, và sự thấu hiểu, sẻ chia từ người bạn đời là vô cùng quan trọng.

4. “Nuông chiều” bản thân một chút (Dù chỉ là “chút xíu”):

Mẹ có vui vẻ, khỏe mạnh thì con mới được chăm sóc tốt nhất. Dù bận rộn đến đâu, hãy cố gắng dành ra 15-30 phút mỗi ngày cho bản thân. Ngâm mình trong bồn nước ấm (nếu vết thương đã lành), đọc vài trang sách, nghe một bản nhạc yêu thích, đi dạo nhẹ nhàng hít thở không khí trong lành, hoặc đơn giản chỉ là ngồi yên lặng không làm gì cả. Những khoảnh khắc “nạp năng lượng” này rất cần thiết.

5. “Hạ thấp” kỳ vọng thực tế:

Làm mẹ là một hành trình học hỏi không ngừng. Đừng đặt áp lực phải trở thành “bà mẹ hoàn hảo” ngay lập tức. Sẽ có những ngày mọi thứ thật rối tung, em bé khóc mãi không nín, bạn cảm thấy kiệt sức và bất lực. Điều đó hoàn toàn bình thường. Hãy chấp nhận rằng bạn đang học cách làm mẹ, và quá trình này cần thời gian. Không ai sinh ra đã biết hết mọi thứ. Hãy tha thứ cho bản thân vì những “sai sót” nhỏ. Và hãy chấp nhận rằng một em bé sơ sinh sẽ làm đảo lộn hoàn toàn lịch trình và cuộc sống trước đây của bạn.

6. “Theo dõi tín hiệu” và “bấm nút cầu cứu” kịp thời:

Hãy chú ý đến những thay đổi trong cảm xúc và hành vi của mình. Nếu cảm thấy buồn bã, lo lắng, mệt mỏi kéo dài hơn 2 tuần, hoặc xuất hiện những dấu hiệu nghiêm trọng hơn như đã kể ở phần “Trầm cảm sau sinh”, hãy hành động ngay. Liên hệ với bác sĩ sản khoa của bạn (họ là người hiểu rõ tình trạng sức khỏe của bạn nhất), bác sĩ tâm lý, hoặc bất kỳ chuyên gia y tế nào bạn tin tưởng. Tìm kiếm sự can thiệp sớm không phải là yếu đuối, mà là hành động khôn ngoan và mạnh mẽ nhất để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và con.

Vai trò của “người nhà” và cả “hàng xóm”

Như đã nói, hành trình làm mẹ không phải là cuộc đua đơn độc. Sự hỗ trợ từ những người xung quanh đóng vai trò quyết định.

  • Người bạn đời: Người chồng/bạn đời là “lá chắn” vững chắc nhất cho người vợ lúc này. Luôn lắng nghe, thấu hiểu (dù đôi khi khó hiểu lắm!), chia sẻ việc chăm sóc con và việc nhà, động viên vợ nghỉ ngơi, và quan trọng nhất là khuyến khích vợ tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần (kể cả từ chuyên gia). Một người chồng tâm lý và san sẻ là “liều thuốc bổ” tuyệt vời nhất cho người mẹ sau sinh.
  • Gia đình (ông bà, anh chị em): Giúp đỡ việc nhà, chăm sóc bé để mẹ có thời gian nghỉ ngơi, nấu những bữa ăn ngon, động viên tinh thần. Tránh tạo thêm áp lực cho người mẹ bằng những lời phán xét hay so sánh.
  • Cán bộ y tế: Bác sĩ, y tá, nữ hộ sinh… Họ không chỉ chăm sóc sức khỏe thể chất mà còn là người có thể sàng lọc, phát hiện sớm các vấn đề tâm lý của người mẹ, cung cấp thông tin chính xác và giới thiệu đến các chuyên gia tâm thần nếu cần. Đừng ngại trao đổi với họ về những cảm xúc của bạn.

Nói tóm lại, cái chuyện chuẩn bị tâm lý cho phụ nữ mang thai trước và sau khi sinh nó là cả một quá trình. Nó đòi hỏi sự chủ động “tìm hiểu”, “học hỏi” từ bản thân người mẹ, sự thấu hiểu, sẻ chia và hỗ trợ “hết mình” từ người thân yêu, và cả sự quan tâm, hướng dẫn từ các chuyên gia y tế nữa. Khi mẹ có một tâm lý vững vàng, khỏe mạnh, mẹ mới có thể chăm sóc con một cách tốt nhất, yêu thương bản thân mình đúng mực, và cùng gia đình tận hưởng trọn vẹn niềm hạnh phúc khi có thêm thành viên mới.

Hành trình làm mẹ thật kỳ diệu, đầy thử thách nhưng cũng ngập tràn tình yêu. Để có sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và bé, ngoài việc chuẩn bị tâm lý chu đáo như đã nói, việc bồi bổ cơ thể sau sinh cũng là điều được các bà các mẹ truyền tai nhau từ bao đời nay. Bên cạnh chế độ ăn uống đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý, nhiều người tìm đến những món truyền thống giúp phục hồi sức khỏe, tăng cường thể trạng.

Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp truyền thống, tinh khiết để hỗ trợ cơ thể phục hồi sau sinh, bồi bổ khí huyết, một loại thực phẩm bồi bổ đã được tin dùng qua nhiều thế hệ, thì Cao Ban Long là một lựa chọn đáng cân nhắc. Tại CaobanlongVn.com, chúng tôi cung cấp Cao Ban Long được chế biến thủ công, đảm bảo giữ trọn vẹn những tinh túy từ sừng hươu, nai – nguồn nguyên liệu quý giá theo y học cổ truyền. Sản phẩm của chúng tôi là sự kết hợp giữa phương pháp truyền thống và quy trình kiểm soát chất lượng hiện đại, mang đến sự an tâm cho các mẹ bỉm sữa trong giai đoạn phục hồi quan trọng này.

Hãy ghé thăm website của chúng tôi tại caobanlongvn.com để tìm hiểu thêm về Cao Ban Long và cách nó có thể là một phần của kế hoạch chăm sóc sức khỏe toàn diện sau sinh của bạn. Chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn.

Nguồn tham khảo: