CaobanlongVN.com

dấu hiệu còi xương ở trẻ và cách xử lý cha mẹ cần biết

Những dấu hiệu nhận biết trẻ bị còi xương và cách xử lý kịp thời – bố mẹ đừng bỏ lỡ!

Key Takeaways

  • Còi xương là bệnh phổ biến ở trẻ dưới 3 tuổi do thiếu Vitamin D, Canxi, Photpho, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ.
  • Dấu hiệu còi xương có thể nhận biết sớm qua các biểu hiện ở hệ thần kinh (ra mồ hôi trộm, ngủ không ngon, rụng tóc vành khăn…) và muộn hơn là các biến đổi ở xương (thóp rộng, bướu sọ, chuỗi hạt sườn, chân vòng kiềng…).
  • Nguyên nhân chính là thiếu Vitamin D do ít tiếp xúc ánh nắng, chế độ ăn thiếu hụt, hoặc các yếu tố nguy cơ ở trẻ sinh non, bệnh lý tiêu hóa.
  • Khi nghi ngờ, cần đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi hoặc Dinh dưỡng để chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị (bổ sung Vitamin D, Canxi, tắm nắng…).
  • Phòng ngừa còi xương hiệu quả bằng cách cho trẻ tắm nắng đúng cách, bổ sung Vitamin D dự phòng (đặc biệt trẻ bú mẹ), và đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ cho cả mẹ và bé.

Mục lục

Ơi à… Ngày xưa ông bà ta hay nói, nuôi con cái lớn lên là cả một hành trình “ăn không dám ăn, ngủ không dám ngủ”. Đúng thật bố mẹ nhỉ? Nhìn con ăn ngoan, ngủ say, chơi đùa lanh lợi là lòng mình cứ gọi là mát như suối, như thể mọi mệt nhọc tan biến hết cả. Thế nhưng, bên cạnh niềm vui là những lo lắng không tên. Nhất là khi thấy con có gì đó không ổn, không được khỏe mạnh, phổng phao như “con nhà người ta”. Một trong những nỗi lo mà nhiều bố mẹ hay thì thầm hỏi nhau, rồi lên mạng tìm kiếm thông tin, đó chính là những dấu hiệu nhận biết trẻ bị còi xương và cách xử lý kịp thời.

Còi xương, nghe thì quen quen, nhưng có khi bố mẹ lại nghĩ “chắc con mình không bị đâu”. Ấy vậy mà căn bệnh này lại khá phổ biến ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi đấy ạ. Nó chẳng những làm xương con yếu đi, dễ biến dạng mà còn ảnh hưởng lâu dài đến chiều cao, vóc dáng, thậm chí cả sự phát triển trí tuệ và sức khỏe tổng thể của con nữa cơ. Chuyện tưởng nhỏ mà không nhỏ tí nào.

Thế nên hôm nay, như một người bạn, một người thân trong nhà, tôi muốn cùng bố mẹ “vén màn” bí mật về bệnh còi xương, dựa trên những thông tin đáng tin cậy từ các chuyên gia y tế, bác sĩ đầu ngành tại Việt Nam. Để bố mẹ mình vững tâm hơn, biết cách “đọc vị” cơ thể con, nhận ra những “tín hiệu” sớm và kịp thời có biện pháp giúp con yêu luôn khỏe mạnh, cao lớn nhé!

Còi xương là gì mà “ghê” vậy?

Nói một cách dễ hiểu, xương của chúng ta, nhất là xương của các bé đang lớn, cần được “đắp” đủ các khoáng chất như Canxi, Photpho để cứng cáp và phát triển. Nhưng để “khuân vác” Canxi và Photpho từ thức ăn vào máu rồi đưa đến tận xương thì lại cần có một “người vận chuyển” đặc biệt, đó chính là Vitamin D.

Còi xương xảy ra khi cơ thể bé bị thiếu hụt Vitamin D trầm trọng, hoặc thiếu Canxi, Photpho. Thiếu Vitamin D là nguyên nhân chính. Khi thiếu Vitamin D, Canxi và Photpho không được hấp thu đủ, không được đưa đến xương. Xương vì thế mà không được khoáng hóa đầy đủ, trở nên mềm yếu, không chống đỡ được trọng lượng cơ thể, dễ bị cong vẹo, biến dạng. Cứ như xây nhà mà thiếu xi măng, cốt thép ấy bố mẹ ạ!

Bệnh này hay gặp nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 3 tuổi, đặc biệt là những bé sinh non, nhẹ cân, hoặc những bé ít được ra ngoài “hóng mát”, đón nắng.

Những dấu hiệu nhận biết trẻ bị còi xương: “Đọc vị” cơ thể con yêu

Các dấu hiệu của còi xương nó “ẩn mình” lắm, lúc đầu thì nhẹ nhàng, dễ lẫn với những biểu hiện thông thường khác của trẻ. Nhưng nếu tinh ý, bố mẹ có thể nhận ra ngay từ sớm. Các chuyên gia chia thành hai nhóm dấu hiệu chính:

A. Những “tín hiệu” sớm – thường là các biểu hiện “khó chịu” của hệ thần kinh:

Cứ như thể cơ thể con đang “kêu gọi” bố mẹ rằng có gì đó không ổn vậy đó!

  • Ngủ không ngon giấc, hay giật mình: Bé hay trằn trọc khó ngủ, đang ngủ thì giật mình thon thót, khóc ré lên rồi lại ngủ tiếp, giấc ngủ cứ chập chờn không sâu.
  • Ra mồ hôi trộm “như tắm”: Đây là dấu hiệu mà bố mẹ hay để ý nhất. Dù trời không nóng, phòng không bí, bé chỉ nằm ngủ thôi mà mồ hôi cứ túa ra ở đầu, trán, gáy. Sờ vào tóc con thấy ẩm ướt, dính bết lại.
  • Rụng tóc vành khăn – “chiếc mũ” đặc trưng: Do trẻ bị còi xương thường nằm nhiều, ngủ không yên giấc nên đầu hay cọ vào gối. Cộng với mồ hôi trộm nhiều, tóc bé bị rụng thành một vành ở phía sau gáy, trông như đội một chiếc mũ lưỡi trai ngược vậy đó.
  • Kém ăn, biếng ăn – “báo động đỏ” về dinh dưỡng: Bé bỗng nhiên không còn hào hứng với bữa ăn nữa, ăn ít đi trông thấy, hoặc từ chối ăn, dẫn đến chậm tăng cân, thậm chí sụt cân.
  • Chậm phát triển vận động – con “lười” hơn bình thường? So với các bạn cùng lứa, bé có vẻ “lười” lẫy, lười bò, lười đứng, lười đi hơn. Tay chân bé có vẻ mềm yếu, không được cứng cáp, linh hoạt như các bé khỏe mạnh khác.
  • Chậm mọc răng, răng mọc “lộn xộn”: Răng sữa đầu tiên thường mọc muộn hơn bình thường (sau 6-8 tháng). Khi mọc thì chậm, thưa, men răng kém, dễ bị sâu răng.

Những dấu hiệu này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc cùng lúc. Thấy một vài cái thôi là bố mẹ cũng nên “chuông reo” trong đầu rồi nhé!

B. Những dấu hiệu “hiện hình” ở xương – khi bệnh đã nặng hơn:

Đây là lúc sự thiếu hụt Vitamin D, Canxi đã gây ra những thay đổi rõ rệt trên hệ xương của bé. Những dấu hiệu này thường xuất hiện muộn hơn các dấu hiệu ở hệ thần kinh.

1. Xương sọ “biến hình”:

  • Thóp rộng, chậm liền: Cái “điểm mềm” trên đỉnh đầu bé (thóp trước) thường rộng hơn 2.5 cm và mãi không liền lại, có khi quá 18 tháng vẫn chưa đóng kín.
  • Mềm xương sọ (craniotabes): Dùng ngón tay ấn nhẹ vào vùng xương đỉnh hoặc xương chẩm của bé, bố mẹ sẽ thấy có cảm giác lún xuống nhẹ nhàng, như ấn vào vỏ quả trứng gà ấy. Bỏ tay ra thì xương lại đàn hồi trở lại.
  • Đầu bẹt, trán dô, bướu đỉnh: Đầu bé có thể bị bẹt ở phía sau, trán nhô ra quá mức, hoặc xuất hiện những “bướu” gồ lên ở vùng trán và đỉnh đầu. Đầu bé có thể trông to hơn so với bình thường.

2. Lồng ngực “lạ lẫm”:

  • Chuỗi hạt sườn: Sờ dọc theo xương sườn của bé, bố mẹ sẽ thấy các khớp nối giữa xương sườn và sụn sườn bị phì đại, nổi gồ lên như một chuỗi hạt, rất dễ nhận ra ở hai bên lồng ngực.
  • Ngực gà: Xương ức ở giữa ngực bé bị nhô hẳn ra phía trước, trông giống như lồng ngực con gà vậy đó.
  • Vòng Harrison: Một rãnh lõm chạy ngang ở phía dưới lồng ngực, chỗ cơ hoành bám vào. Dấu hiệu này thường thấy rõ hơn ở các bé lớn một chút.

3. Cột sống “cong veo”:

Cột sống bé có thể bị cong (gù lưng, vẹo sang một bên) hoặc ưỡn quá mức ở vùng thắt lưng khi bé bắt đầu tập ngồi, tập đứng.

4. Xương chi “bất thường”:

  • Cổ tay, cổ chân bè to: Phần đầu xương ở cổ tay và cổ chân của bé bị phình to ra, trông bè bè, thô hơn so với bình thường. Cứ như đeo thêm cái “vòng” ở đó vậy.
  • Chân vòng kiềng (chân chữ O) hoặc chân chữ X: Khi bé bắt đầu biết đi, đứng, xương cẳng chân mềm yếu không chống đỡ được trọng lượng cơ thể sẽ bị cong. Cong vào trong thành chân vòng kiềng (hai đầu gối xa nhau khi đứng thẳng) hoặc cong ra ngoài thành chân chữ X (hai mắt cá chân xa nhau khi đứng thẳng, đầu gối chạm vào nhau).

5. Hạ Canxi máu – cấp cứu ngay!

Đây là biểu hiện nặng của còi xương, khi Canxi trong máu tụt xuống quá thấp. Bé có thể bị co giật, nôn trớ liên tục, nấc cụt không ngừng, hoặc thở rít do thanh quản bị co thắt. Gặp dấu hiệu này là phải đưa con đi bệnh viện ngay lập tức bố mẹ nhé!

Nhìn các dấu hiệu này, có khi bố mẹ lại lo lắng. Nhưng đừng quá hoảng hốt. Việc của mình là nhận biết sớm để có hướng xử lý đúng đắn thôi ạ.

Tại sao lại bị còi xương? “Thủ phạm” là ai?

Như đã nói ở trên, “thủ phạm” chính gây ra còi xương là thiếu Vitamin D. Mà cái sự thiếu Vitamin D này lại do nhiều nguyên nhân lắm:

  • “Kẻ thù” của ánh nắng mặt trời: Ánh nắng mặt trời (đặc biệt là tia UVB) là nguồn cung cấp Vitamin D tự nhiên, miễn phí và hiệu quả nhất. Thế mà nhiều bé lại ít được ra ngoài tắm nắng, hoặc khi ra ngoài lại được che chắn quá kỹ. Các bé sống ở thành phố ô nhiễm, nhà ở chật hẹp, ít ánh sáng mặt trời chiếu vào cũng dễ bị thiếu Vitamin D.
  • Chế độ ăn uống “nghèo nàn” Vitamin D: Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh, nhưng nếu mẹ bị thiếu Vitamin D thì sữa mẹ cũng sẽ thiếu. Trẻ chỉ bú mẹ hoàn toàn mà không được bổ sung Vitamin D dự phòng rất dễ bị còi xương. Sữa công thức thì thường được tăng cường Vitamin D, nhưng nếu bé không dùng loại sữa này hoặc uống không đủ thì nguy cơ vẫn cao.
  • Đặc biệt là các bé “đặc biệt”: Trẻ sinh non, nhẹ cân, sinh đôi, sinh ba có nhu cầu Vitamin D cao hơn bình thường nên dễ bị thiếu hụt nếu không được bổ sung đủ.
  • “Trục trặc” bên trong cơ thể: Một số bệnh lý về tiêu hóa (kém hấp thu), gan, thận có thể ảnh hưởng đến việc hấp thu hoặc chuyển hóa Vitamin D trong cơ thể.
  • “Di sản” từ mẹ: Nếu mẹ bị thiếu Vitamin D trong thời kỳ mang thai thì thai nhi cũng bị ảnh hưởng, lượng Vitamin D dự trữ cho bé sau sinh sẽ ít ỏi.

Hiểu rõ nguyên nhân rồi, mình sẽ dễ dàng tìm ra cách đối phó hơn phải không nào?

Cách xử lý kịp thời và phòng ngừa còi xương: Vững tâm vì con!

Khi đã nghi ngờ bé bị còi xương (chỉ cần một vài dấu hiệu sớm thôi cũng đủ rồi), điều quan trọng nhất bố mẹ cần làm là: Đưa con đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi hoặc chuyên gia Dinh dưỡng càng sớm càng tốt!

Tại sao phải là bác sĩ? Vì bác sĩ sẽ là người chẩn đoán chính xác bé có bị còi xương hay không, mức độ như thế nào (có thể cần xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ Vitamin D, Canxi…). Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất với từng bé. Tuyệt đối không nên tự ý mua Vitamin D liều cao về cho con uống mà không có chỉ định của bác sĩ bố mẹ nhé, rất dễ gây ngộ độc Vitamin D, còn nguy hiểm hơn nữa cơ!

A. Xử lý kịp thời (khi bé đã bị còi xương):

Đây là “cuộc chiến” cần sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và bố mẹ.

  • Bổ sung Vitamin D – “liều thuốc tiên” chính: Bác sĩ sẽ chỉ định liều Vitamin D cụ thể cho bé. Thường sẽ có liều “tấn công” cao hơn trong thời gian đầu để bù đắp sự thiếu hụt nhanh chóng, sau đó chuyển sang liều duy trì. Nhớ là phải tuân thủ đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ nhé!
  • Bổ sung Canxi – “bạn đồng hành” của Vitamin D: Trong nhiều trường hợp, đặc biệt khi bé có dấu hiệu hạ Canxi máu hoặc chế độ ăn thiếu Canxi, bác sĩ sẽ cho bé bổ sung Canxi song song với Vitamin D.
  • Tắm nắng đúng cách – tận dụng “mỏ vàng” tự nhiên:
    • Thời điểm vàng: Buổi sáng sớm (trước 8-9 giờ) hoặc chiều muộn (sau 16 giờ) tùy theo mùa và xem nắng có gay gắt không. Ánh nắng buổi trưa rất hại da bé, không dùng để tắm nắng chữa còi xương đâu ạ.
    • “Mở cửa” cho nắng: Cởi bỏ bớt quần áo, để lộ nhiều vùng da của bé nhất có thể (chân, tay, lưng, bụng). Tránh để nắng chiếu thẳng vào mắt bé.
    • Thời gian “hưởng nắng”: Khoảng 15-20 phút mỗi ngày là đủ. Duy trì đều đặn nhé.
  • Chế độ dinh dưỡng “vàng” – ăn gì bổ nấy:
    • Với bé bú mẹ: Mẹ cần ăn uống đa dạng, đủ chất, đặc biệt là bổ sung Vitamin D (nếu mẹ thiếu) để “truyền” sang cho con qua sữa mẹ.
    • Với bé ăn dặm: Tăng cường các thực phẩm giàu Vitamin D (như cá béo – cá hồi, cá thu, trứng, sữa, nấm…) và giàu Canxi (như sữa, sữa chua, phô mai, tôm, cua, cá nhỏ nguyên xương, các loại rau lá xanh đậm như cải xoong, rau ngót…). Đảm bảo bữa ăn của bé cân đối, đa dạng.
    • Sữa công thức “có Vitamin D”: Nếu bé dùng sữa công thức, hãy chọn loại có tăng cường Vitamin D.
  • Theo dõi và tái khám – không “đứt gánh giữa đường”: Tuân thủ lịch hẹn tái khám của bác sĩ để theo dõi sự tiến triển của bé, điều chỉnh liều thuốc hoặc bổ sung nếu cần.

B. Phòng ngừa còi xương – “Chủ động là vàng”:

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt là với còi xương, vì biến dạng xương rất khó hồi phục hoàn toàn nếu để muộn.

  • Cho bé tắm nắng thường xuyên và đúng cách: Bắt đầu cho bé tắm nắng (đúng thời điểm, đúng cách, đủ thời gian) ngay từ những tháng đầu đời. Đây là cách phòng ngừa hiệu quả và đơn giản nhất.
  • Bổ sung Vitamin D dự phòng – “bảo hiểm” cho xương:
    • Trẻ bú mẹ hoàn toàn: Đây là nhóm nguy cơ cao, cần được bổ sung Vitamin D dự phòng ngay từ ngày thứ 7 sau sinh với liều 400 IU/ngày cho đến khi bé lớn hơn, ăn dặm đa dạng hoặc tiếp xúc đủ nắng.
    • Trẻ bú sữa công thức: Nếu sữa công thức đã đủ Vitamin D thì có thể không cần bổ sung thêm, nhưng tốt nhất vẫn nên tham khảo ý kiến bác sĩ xem có cần bổ sung liều thấp hơn không.
    • Trẻ sinh non, nhẹ cân: Cần liều dự phòng cao hơn và phải theo chỉ định chặt chẽ của bác sĩ.
  • Mẹ bầu và mẹ cho con bú “ăn uống cho cả hai”: Mẹ cần chú ý bổ sung đủ Vitamin D, Canxi trong thai kỳ và lúc cho con bú để đảm bảo nguồn dự trữ cho bé.
  • Chế độ ăn uống “ngập tràn” dinh dưỡng: Cả mẹ và bé đều cần có chế độ ăn đa dạng, cân đối, đủ các nhóm chất, đặc biệt là Canxi, Photpho, Vitamin D và các Vitamin, khoáng chất khác cần cho sự phát triển của xương.
  • Khám sức khỏe định kỳ: Đừng bỏ qua các buổi khám sức khỏe định kỳ cho bé. Bác sĩ sẽ kiểm tra sự phát triển của bé và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường (không chỉ còi xương) để can thiệp kịp thời.

Khi nào thì “chuông réo” và đưa con đi khám ngay?

Như đã nhắc đi nhắc lại, chỉ cần bố mẹ nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ còi xương ở con, dù là rất nhẹ (chẳng hạn như ra mồ hôi trộm nhiều, ngủ không ngon giấc, hay rụng tóc vành khăn), hãy nhanh chóng đưa con đến gặp bác sĩ Nhi khoa hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Việc chẩn đoán và điều trị sớm đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Nó không chỉ giúp xương con phục hồi nhanh hơn, tránh những biến dạng nặng, mà còn đảm bảo con yêu phát triển khỏe mạnh, bắt kịp đà tăng trưởng. Đừng vì chút chần chừ mà lỡ mất “thời điểm vàng” bố mẹ nhé!

Nuôi con là cả một hành trình yêu thương và học hỏi. Những kiến thức về còi xương và cách phòng ngừa, xử lý kịp thời chính là “hành trang” quý báu giúp bố mẹ mình tự tin hơn trên hành trình ấy. Con khỏe mạnh, phát triển toàn diện chính là món quà vô giá cho cả gia đình.

Bên cạnh chế độ dinh dưỡng hiện đại và sự tư vấn y khoa, cha ông ta từ ngàn xưa đã biết cách bồi bổ cơ thể, hỗ trợ sự phát triển bằng những thức quà quý từ thiên nhiên. Cao Ban Long, với nguồn gốc truyền thống lâu đời, được biết đến như một loại thực phẩm bổ dưỡng, giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, hỗ trợ xương khớp, bồi bổ khí huyết. Sản phẩm Cao Ban Long thủ công, nguyên chất từ CaobanlongVn.com được làm từ những nguyên liệu tinh túy, chắt lọc tinh hoa từ kinh nghiệm dân gian, là món quà ý nghĩa để bồi bổ cho cả gia đình, góp phần vào nền tảng sức khỏe vững chắc. Mặc dù không phải là thuốc chữa bệnh còi xương (bệnh này cần phác đồ điều trị y khoa đặc hiệu như đã nêu), nhưng việc bồi bổ cơ thể một cách toàn diện theo y học cổ truyền cũng là điều nên làm để hỗ trợ sự phát triển khỏe mạnh lâu dài. Mời bố mẹ ghé thăm website CaobanlongVn.com để tìm hiểu thêm về sản phẩm Cao Ban Long truyền thống và cách nó có thể hỗ trợ sức khỏe cho những người thân yêu trong gia đình mình nhé. Hoặc đơn giản là liên hệ để được tư vấn thêm về các sản phẩm bồi bổ sức khỏe theo cách truyền thống. Chúc con yêu của bố mẹ luôn ăn ngon, ngủ ngoan và phát triển vượt trội mỗi ngày!